زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران عامل همگرایی با کشورهای همسایه

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی نسیم خاوران، نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران امروز چهارشنبه (۱۰ اسفند) با حضور ۴۰ مهمان کشوری و با پیام تصویری حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و نماینده ایران در یونسکو و پیام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در فرهنگسرای شهر بیرجند برگزار شد.

زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران عامل همگرایی با کشورهای همسایه

محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در پیامی به همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران اظهار داشت: زبان به منزله ابزار ارتباط و تفکر انسان و نیز نهاد هویت‌بخش، از جهات گوناگون می‌تواند مورد توجه مجامع دانشگاهی و سازمان‌های فرهنگی باشد.

وی ادامه داد: هنگامی که زبان‌ها و گویش‌ها در نواحی مرزی در مجاورت هم قرار می‌گیرند، در خلال زمان، داد و ستدهای زبانی در میان آنها قابل ردیابی است که موضوع مرز و تعامل زبان‌ها و گویش‌ها در نواحی مرزی و سرحدات و بررسی داد و ستد آنها برای زبان‌شناسان و مردم‌شناسان از زوایای مختلف در عرصه ملی و بین‌المللی، جذاب و جالب توجه به نظر می‌رسد.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: بررسی تعامل این زبان‌ها و گویش‌ها با زبان فارسی به عنوان عامل وحدت و انسجام ملی به سهم خود می‌تواند گامی در راستای همگرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای همسایه تلقی شود.

زلفی‌گل عنوان کرد: در این میان، زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های محلی، نمونه‌هایی از میراث فرهنگی معنوی هستند که علیرغم کاربرد پررنگ و مشهود آنها در زندگی روزمره مردم، همسو با گسترش ارتباطات و تنوع وسایل ارتباط جمعی، رشد شهرنشینی، درگیری در زندگی صنعتی و ماشینی و در نهایت مهاجرت‌های گسترده، اکنون بیش از هر زمان دیگر در معرض نابودی قرار دارند.

به گفته وی، از سویی با مرگ گویش‌ها بسیاری از جلوه‌های فرهنگی مرتبط چون افسانه‌های عامیانه و ترانه‌های محلی نیز با همان سرعت به فراموشی سپرده می‌شوند.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه این پیام گفت: در همین راستا، یونسکو دهه ۲۰۲۲-۲۰۳۲ را به عنوان "دهه زبان‌های بومی" معرفی کرده است تا شرایط بهتری برای نگهداری و احیای این زبان‌ها فراهم آید، این ارزشمندی ناظر به هر زبان، به عنوان یک میراث بشری است ولی اهمیت موضوع آنگاه مصاعف می‌شود که سخن از نقش زبان‌ها و گویش‌ها در تعامل دوجانبه و چندجانبه میان ملت‌ها باشد؛ آنچه به طور عام بخشی از دیپلماسی عمومی است و به طور خاص می‌توان آن را دیپلماسی زبانی نامید.

وی همچنین بیان کرد: با این دیپلماسی باید گفت مطالعه و بازخوانی زبان‌ها و گویش‌های مرزی، بازخوانی سوابق همزیستی میان مردمانی است که با مرزهای کنونی در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و ارتقای این زبان‌ها، گامی مهم در ارتباط روابط فیمابین است.

زلفی‌گل افزود: زبان‌ها و گویش‌های مرزی ظرفیتی مهم در تعامل همگرا میان کشورهای دو سوی مرزند که بالقوه وجود دارند و تنها باید این ظرفیت بالقوه فعال شود و کشور عزیزمان ایران هم به دلیل تنوع موجود در اطلس زبانی آن و هم به دلیل تنوع همسایگان از غنایی کم‌نظیر در حوزه زبان‌ها و گویش‌های مرزی برخوردار است.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری بیان داشت: در واقع نمایندگانی از خانواده‌های مختلف زبانی در نواحی ایران حضور دارند و این ظرفیت عظیمی را برای جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی زبانی رقم زده است.

وی در ادامه گفت: بیرجند در زمره شهرهای مرزی ایران است و مرزی بودن از حیث مطالعات گویشی از مزایای نسبی آن محسوب می‌شود.

زلفی‌گل خاطر نشان کرد: برگزاری «نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران» می‌تواند زمینه تبادل دانش بین صاحب‌نظران مرتبط و نیز معرفی دستاوردهای پژوهشی استادان و دانشجویان در زمینه زبان‌ها و گویش‌های نواحی مرزی ایران محسوب شده و از رهگذر آن پرتوی نو به مطالعات این حوزه افکنده شود.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در پایان این پیام تأکید کرد: این همایش می‌تواند فرصتی برای پیشتازی دانشگاه بیرجند در این عرصه پژوهشی تلقی و به سهم خود گامی در راستای حمایت از زبان‌ها و گویش‌های رو به زوال محسوب شود.

تاثیر مثبت اشتراک زبان‌ها در دو سوی مرزها بر تسهیل مبادلات اقتصادی

غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در ارتباط تصویری به این همایش اظهار داشت: در بازارچه‌های مرزی مشکل زبان وجود ندارند چون اقوام برخی خانواده‌ها آن طرف مرز هستند لذا بازارچه‌های مرزی می‌تواند به لحاظ مبادلات اقتصادی عامل مثبت در بحث زبان‌ها و گویش‌ها باشد.

به گفته وی، دانشگاه بیرجند که در مرزهای شرقی ایران واقع شده، با برگزاری نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران به وظایف تخصصی و بومی‌سازی در این منطقه عمل کرده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه افزود: ایران با ۱۵ کشور همسایه مرز مشترک دارد که این تنوع از جهات مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی قابل بررسی است.

وی تصریح کرد: وقتی یک خط مرزی ۲ کشور را از هم جدا می‌کند به معنای آن نیست که در مرز همه چیز تابع اداره دولت‌هاست بلکه یک سلسله امور از جمله اوضاع اقلیمی، مستقل از تقسیمات سیاسی است و امروز فرهنگ هم تا حدودی پیوستگی خود را دارد و حفظ کرده است. به عنوان نمونه می‌توان از موسیقی اقوام نام برد.

حداد عادل با اشاره به اینکه مرزها در کشورها به ویژه ایران به ۲ دسته فعال و خاموش تقسیم می‌شوند، افزود: در مرزهای خاموش که داد و ستدی نیست زبان هم خاموش است اما در مناطق مرزی فعال به لحاظ اقتصادی، زبان هم دستخوش تحول قرار گرفته است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: زبان‌شناسان می‌توانند هم در مرزهای فعال و هم مرزهای خاموش به نتایج خوبی برسند، هم از جهت محفوظ ماندن زبان‌ها و هم به لحاظ متحول بودن و تغییرات آوایی واژگان و صرف و نحوی که به هر حال موضوع بکری در کشور ماست که در زبان‌شناسی کاربردی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

حداد عادل اظهار امیدواری کرد نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران در بیرجند مقدمه‌ای برای مطالعات علمی‌تر، بهتر و بیشتر در آینده باشد و موضوع مطالعه زبان‌های مرزی هم به جامعه‌شناسان زبان مربوط می‌شود هم با لحاظ علمی و ژئوپلتیک یا معادل آن رابطه جغرافیا و مسائل سیاسی ارتباط دارد.

برنامه مطالعاتی ۱۰ ساله یونسکو در مورد زبان‌ها بومی

سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در یونسکو گفت: این سازمان یک برنامه ۱۰ ساله دارد که در مورد زبان‌های بومی مجموعه‌ای از مطالعات را انجام دهند و برای زبان‌شناسان در ایران فرصت مناسبی است.

احمد پاکتچی، سفیر و نماینده دائم ایران در یونسکو هم در ارتباط تصویری با این همایش بیان کرد: موضوع زبان در برنامه‌های مختلف یونسکو قرار دارد اما به طور خاص سال‌هاست موضوعی با عنوان «زبان‌های بومی» در این سازمان مورد توجه قرار گرفته است.

وی افزود: زبان‌شناسان در ایران فرصت مناسبی است که از این دهه استفاده کنند و با توجه به اینکه فضای زبان‌شناسی ایران از لحاظ علمی پیکره قوی دارد و از لحاظ دانشگاهی نیز فعال است می‌تواند در این زمینه فعالیت خوبی داشته باشد و نقش بین‌المللی خودش را ایفا کند.

پاکتچی در ادامه عنوان کرد: هدف از برگزاری این همایش احیای زبان‌های بومی و ارتقای و نگهداری آنها به لحاظ ارتقای جایگاه اجتماعی است.

سفیر و نماینده دائم کشورمان در یونسکو  افزود: حفظ و ارتقای جایگاه زبان‌های بومی در مناطق مرزی گامی در جهت حفظ و ارتباط پیوندهای فرهنگی دو سوی مرز است.

به گفته وی، اهمیت زبان‌ها به عنوان ابزار هویت‌ساز وقتی در مناطق مرزی قرار می‌گیرند به لحاظ نقشی که در پیوند بین ملت‌های مختلف در دو سوی مرز و چند کشور می‌توانند ایجاد کنند، دوچندان می‌شود.

فرهنگ ملت‌ها از طریق زبان متحول می‌شود

احمد لامعی‌گیو، رئیس دانشگاه بیرجند هم در این همایش ضمن اشاره به قدمت کهن پنج تا ۶ هزار ساله شهر بیرجند، اظهار داشت: در این سرزمین کویری بزرگانی چون ابن حسام خوسفی و عبدالعلی بیرجندی پرورش یافته‌اند.

به گفته وی همچنین در دوره معاصر نیز اندیشمندانی مانند خاندان گازاری‌ها، آیتی‌ها و عبادی‌ها راه گذشتگان خود را در عرصه علم و دانش ادامه داده‌اند و بزرگانی چون پروفسور گنجی، شکوهی، معتمدنژاد هم از سرآمدان علوم مختلف هستند که زینت‌بخش این دیار بوده‌اند.

رئیس دانشگاه بیرجند در ادامه بیان کرد: در حال حاضر  ۱۷ هزار و ۳۰۰ دانشجو در دانشگاه بیرجند با فعالیت ۳۵۲ عضو هیات علمی در ۴۸ گروه آموزشی و ۱۹۸ رشته و گرایش مختلف تحصیل می‌کنند که پنج هزار نفر آنان در مقطع تحصیلات تکمیلی هستند.

لامعی‌گیو  با اشاره به اینکه فرهنگ ملت‌ها از طریق زبان متحول می‌شود، افزود: گویش‌ها و لهجه‌های مختلف مکمل زبان فارسی هستند بنابراین زبان فارسی درختی تنومند و گویش‌ها شاخه‌های سبز این درخت است.

پذیرش ۳۰ مقاله در همایش
محمد امین ناصح، دبیر نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران هم از دریافت ۱۵۰ مقاله در دبیرخانه همایش خبر داد و گفت: پس از بررسی ۳۰ مقاله برای ارائه در این همایش پذیرش شد و هشت مقاله به صورت مجازی در برنامه زمان‌بندی ارائه می‌شود.

وی ادامه داد: منتخبی از مقالات برتر در مجله علمی پژوهشی مرتبط منتشر خواهد شد و تدوین کتاب مجموعه مقالات همایش نیز حاوی جمیع مقالات پذیرفته شده پس از پایان همایش در دستور کار دبیرخانه قرار می‌گیرد.

ناصح در بخش دیگری از سخنانش به تبادل زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران به عنوان یکی از اهداف این همایش اشاره کرد و گفت: تبادل دانش بین صاحب‌نظران مرتبط و نیز معرفی دستاوردهای پژوهشی استادان و دانشجویان در زمینه زبان‌ها و گویش‌های نواحی مرزی ایران به‌ویژه از منظر تطبیقی با زبان‌ها و گویش‌های مرتبط در آن سوی مرز و در سطح کلان و حمایت از زبان‌ها و گویش‌های رو به زوال در این مناطق از اهدف دیگر این همایش است.

پایان خبر/