فریاد خیابان‌های بیرجند برای رهایی از ترافیک؛ چرا یکطرفه شدن تابو است؟

پایگاه خبری نسیم خاوران- یادداشت: سعیدکاظمی - با فرارسیدن روزهای پایانی سال، بیرجند در هیاهوی ترافیک گم شده است. خیابان‌های اصلی و نیمه‌اصلی شهر، از طالقانی تا قدس شرقی، چنان درگیر ازدحام خودروها هستند که گویی نوروز نه بهانه‌ای برای شادی، که آزمونی برای تحمل رانندگان است. تصور کنید می‌خواهید برای کاری اداری به مرکز شهر بروید: ترافیک سنگین، کمبود جای پارک، و پروژه‌های نیمه‌کاره زیباسازی، مسیر را به مسابقه‌ای نفس‌گیر تبدیل می‌کند. اینجا حتی رسیدن به ادارات، پیش از انجام کار، تبدیل به نخستین چالش روز می‌شود.  

سال‌هاست خیابان‌هایی مانند آیت‌الله سعیدی (بیست متری اول مدرس) با یکطرفه شدن، الگویی موفق از مدیریت ترافیک را به نمایش گذاشته‌اند. این تصمیم جسورانه در گذشته، نه تنها ترافیک میدان مدرس را کاهش داد، بلکه ثابت کرد راهکارهای ساده می‌توانند معجزه کنند. اما این تجربه چرا تکرار نمی‌شود؟ چرا خیابان شهید نواب صفوی (بیست متری دوم مدرس)، که قرار بود مکمل این طرح باشد، همچنان در بلاتکلیفی مانده است؟ گویی مسئولان ترسی ناشناخته از یکطرفه کردن خیابان‌ها دارند؛ ترسی که نزدیک به دو دهه است به معضلی حل‌نشده برای شهر تبدیل شده.  

خیابان قدس شرقی، از غفاری تا معلم، صحنه دیگری از این ناکارآمدی است. عبور از این مسیر تنگ و دوطرفه، نه مهارت رانندگی که آزمون صبر است. هر روز شهروندان به آینه بغل خود چسبیده‌اند تا مبادا برخوردی رخ دهد. سوال اینجاست: چرا این خیابان هنوز یکطرفه نشده؟ این پرسش اما تنها به قدس محدود نمی‌شود. خیابان شهید منتظری نیز سال‌هاست در انتظار تصمیمی است که گویا هیچگاه نخواهد رسید.  

در این میان، بیمارستان امام رضا(ع) و مراکز درمانی اطراف طالقانی، درد مضاعفی برای مراجعان ایجاد کرده‌اند. بیمارانی که علاوه بر تحمل رنج بیماری، باید در ترافیک خیابان‌های شلوغ گرفتار شوند. پروژه‌های نیمه‌کاره زیباسازی طالقانی نیز بر آتش این معضل دمیده است؛ گودال‌ها و پیاده‌روهای شکسته، عبور و مرور را نه تنها برای رانندگان، که برای عابران پیاده به خطر انداخته است.  

معضل پارکینگ: جریمه راننده یا تقصیر سازنده؟  
اما ترافیک تنها به خیابان‌ها محدود نمی‌شود. مجمتع‌های تجاری مدرس نمادی از بی‌برنامگی شهرداری هستند؛ ساختمان‌هایی که بدون درنظر گرفتن کوچکترین فضای پارکینگ ساخته شده‌اند! حالا پرسش اینجاست: وقتی راننده به علت نبود جای پارک، مجبور به دوبله پارک کردن یا دور زدن‌های بی‌پایان در میدان می‌شود، جریمه این تخلف را چه کسی باید بپردازد؟ آیا سازنده مجتمعی که پارکینگ را حذف کرده، مسئول نیست؟ یا شهرداری که با صدور مجوز ساخت، به این بی‌عدالتی دامن زده است؟  

شهرداری بیرجند سال‌ها از سازندگان متخلف جریمه گرفته است، اما این جریمه‌ها نه تنها مشکل پارکینگ را حل نکرده، بلکه دود آن به چشم رانندگان رفته است. راننده‌ای که ناچار است خودروی خود را دوبله پارک کند، نه تنها جریمه می‌شود، بلکه به واسطه این اقدام، ترافیک را برای دیگران سنگین‌تر می‌کند. این چرخه معیوب، پرسشی جدی را پیش می‌کشد: آیا جریمه کردن رانندگان راه حل است؟ وقتی در خیابان‌های معلم و مدرس، حتی در روزهای عادی سال، جای پارکی وجود ندارد، راننده دقیقاً باید خودرو را کجا بگذارد؟ آیا شهرداری به اندازه کافی پارکینگ ساخته است؟ یا صرفاً با نصب دوربین و جریمه، مسئولیت را به گردن مردم انداخته است؟  

 موفقیت‌های گذشته؛ الگویی برای امروز  
بیرجند تجربه موفق یکطرفه شدن خیابان‌هایی مانند حکیم نزاری و کوشه‌ای را پشت سر دارد؛ خیابان‌هایی که امروز کمتر کسی به یاد می‌آورد روزی دوطرفه بودند. این موفقیت نشان می‌دهد یکطرفه کردن نه یک «غول غیرقابل مهار»، که راهکاری عملی و آزموده‌شده است. پس چرا شهرداری و شورای شهر در اجرای آن تردید دارند؟ آیا مقاومت کسبه محلی، نگرانی از اعتراض شهروندان، یا کمبود بودجه مانع اصلی است؟ پاسخ را باید در سکوت مسئولان جست.  

سال ۱۴۰۴؛ آزمونی برای شهرداری  
سال ۱۴۰۴ می‌تواند نقطه عطفی برای مدیریت شهری بیرجند باشد. شهروندان انتظار دارند پروژه‌های نیمه‌کاره طالقانی هرچه سریع‌تر به پایان برسد و خیابان‌های بحرانی مانند قدس شرقی، نواب صفوی، و منتظری یکطرفه شوند. اما راه حل تنها به دستور شهرداری محدود نمی‌شود. شهرداری باید پاسخ دهد:  
- چرا یک طبقه کردن خیابانها با وجود تجربه موفق گذشته متوقف شده است؟
- چرا به جای ساخت پارکینگ‌های طبقاتی در مرکز شهر، مجوز ساخت مجتمع‌های تجاری بدون پارکینگ صادر می کند؟

- چرا جریمه‌های سنگین تنها برای رانندگان است، نه سازندگان متخلف؟  
- آیا زمان آن نرسیده که به جای تنبیه راننده، سیستم را اصلاح کرد؟

«خیابان‌ها فریاد می‌زنند: یکطرفه‌مان کنید!»  
شهرداری بیرجند می‌تواند با الهام از تجربه‌های موفق گذشته، جسارت تغییر را به دست آورد. اما تغییر واقعی زمانی رخ می‌دهد که به جای پاک کردن صورت مسئله، ریشه مشکلات از جمله معضل پارکینگ و مدیریت ساخت‌وسازها را هدف بگیرد. سال ۱۴۰۴ آزمونی است برای شهرداری تا ثابت کند آیا گوش شنوایی برای فریاد خیابان‌ها و رانندگان دارد؟  

پی نوشت: این گزارش براساس مشاهدات میدانی و گفت‌وگو با شهروندان تهیه شده است. پاسخ رسمی شهرداری و پلیس راهور پس از انتشار، منتشر می شود.